Ik stond onder de douche en kreeg een idee voor een blog. Haha, denk ik bij mezelf als ik dit nu typ. Ik had mezelf nooit als het blogger type voorgesteld, wat dat ook mag wezen. En nu ben ik naar mijn laptop gesneld om dit te typen. Afijn, terug naar iets wat wel met het zorgstelsel te maken heeft. Morgen moet ik naar de tandarts. Nou ja, moet, ik ga. Ik ga traditiegetrouw twee keer per jaar op controle. Ik zie mijn tandarts dus op een structurele basis om ervoor te zorgen dat mijn gebit gezond blijft. Zonder dat ik klachten heb. Raar, bedacht ik me, dit geldt namelijk absoluut niet voor mijn huisarts. Ik denk dat ik al twee jaar niet naar de huisarts ben geweest, misschien zelfs langer?
In het buitenland doen ze wel aan gezondheidschecks
Over een week vertrek ik weer naar het buitenland voor mijn studie. Eigenlijk zou ik best eens een soort gezondheidscheck willen doen, bij de huisarts of een andere zorgprofessional. Gewoon om te bevestigen dat de motor nog goed werkt tijdens het reizen.
Via mijn internationale medestudenten kwam ik erachter dat het in veel landen gewoonlijk of zelfs de norm is om eens per jaar je gezondheid te laten checken bij de family doctor, zonder klachten te hebben. Dit bestaat dan doorgaans uit bloedtesten. In Nederland kan dit niet, toch? Je kan niet ‘zomaar’ zonder klachten naar de dokter en vragen om testjes? Of heb ik iets gemist en is het simpelweg dat ik denk dat dit niet kan? Toch grappig dat sommige internationals die ik spreek zo hun bloedgroep op weten te noemen en ik geen idee heb wat de mijne is.
Dat klinkt toch goed, zo’n check-up?
Mijn preventie-brein staat momenteel volop aan door het zomerthema. Als we in Nederland jaarlijks een keer naar de huisarts zouden gaan voor een gezondheidscheck, zou dat toch zeker bijdragen aan preventie? Hoeveel mensen ontdekken door het gebrek aan gezondheidstesten te laat dat ze ernstig ziek zijn? Wat als… en zo kan ik nog wel even doorgaan. Ik moest hier verder in duiken.
Mijn gevoel klopt. In Nederland is het niet normaal om voor een gezondheidscheck naar de huisarts te gaan en wordt dit doorgaans ook niet aanbevolen. Wat bedoelen we eigenlijk met zo’n algemene gezondheidscheck? Dit verschilt per land, maar het is in ieder geval een medisch onderzoek of een (zelf)test bij mensen die geen klachten hebben. Een gezondheidscheck is bijvoorbeeld een bloedtest, een cholesterol test, een scan van het hele lichaam of een fitheidstest via een sportarts. Belangrijk om te onthouden is dat zo’n check dus niet verbonden is aan bepaalde voorwaarden, zoals leeftijd of geslacht, maar echt voor iedereen is. Bevolkingsonderzoeken vallen hier dus niet onder, maar zijn uiteraard ook een vorm van een ‘gezondheidscheck’.
Landen waar het normaal is jaarlijks een gezondheidscheck te doen bij een zorgprofessional zijn onder andere Spanje en Japan. De voornaamste redenen die worden genoemd voor een check? Dat zijn 1) het vroegtijdig opsporen van gezondheidsproblemen, 2) vroege behandeling van gezondheidsproblemen, 3) controle van bestaande gezondheidsproblemen (gaan de preventie bellen al rinkelen?) en 4) het beperken van zorgkosten die gepaard gaan met de behandeling van gecompliceerde aandoeningen. Andere argumenten die genoemd worden zijn het ontwikkelen en onderhouden van een open, eerlijke relatie met de huisarts en het leren van manieren om gezond(er) te leven. Daar zit wat in, toch?
Het is niet zo rooskleurig als het lijkt
Tot dusver klinkt zo’n gezondheidscheck mij nog steeds goed in de oren. Waarom is het dan toch niet de norm in Nederland? Het blijkt dat ik er iets te simpel over heb gedacht. Er zijn namelijk ook redenen om géén jaarlijkse check te doen zonder klachten. In Nederland is de keuze gemaakt geen algemene gezondheidscheck aan te raden, omdat deze als nauwelijks gunstig wordt gezien en niet-bedoelde gevolgen kan hebben. Hoe zit dit? Ik zet de meest genoemde bezwaren op een rijtje:
1. De kans dat iets wordt opgespoord waarvoor een medische behandeling nodig is, is veel kleiner bij iemand zonder klachten dan iemand met klachten.
2. Mensen die ongezond leven kunnen in een goede testuitslag reden zien om op dezelfde voet verder te leven. Dit werkt dus juist niet het doel van preventie in de hand.
3. Een gezondheidscheck geeft vaak een schijnzekerheid: er bestaat namelijk geen enkele diagnostische methode om alle ziektebeelden in een lichaam te herkennen.
4. Er kan iets gevonden worden waar je je leven lang nooit last van zou krijgen, maar dat nu wel onrust en zorgen met zich meebrengt. Zo blijken mensen bij wie een licht verhoogde bloeddruk is vastgesteld een hoger ziekteverzuim te krijgen.
5. Gezondheidschecks in de open bevolking leiden tot een groot aantal fout-positieve testuitslagen. Deze zorgen op hun beurt weer voor vervolgonderzoek, extra kosten en extra inzet van personeel.
6. Makers van bepaalde testen en aanbieders van onderzoeken, die bijvoorbeeld thuis zelf gedaan kunnen worden, zijn commercieel. Dit in combinatie met verschillende visies op wat goed of afwijkend is bij sommige bloedwaarden, kan mogelijk een marketingtruc zijn. Iemand laten geloven dat iets een (mogelijk) probleem is, kan aanbieders winst opleveren.
7. Last but not least: ook al denken we vaak van wel, als het om onze gezondheid gaat redeneren we vaak niet rationeel. Het hebben van een klein risico op de ontwikkeling van kanker kan bijvoorbeeld veel groter voelen dan het risico om in een auto-ongeluk te komen, terwijl dat percentage misschien wel vele malen hoger ligt.
Veel stof tot nadenken dus
Toen ik begon met het schrijven van deze blog realiseerde ik mij niet hoe complex de vragen zijn die ik stelde: waarom ga ik nou wél twee keer per jaar naar de tandarts en niet naar de huisarts? Waarom is een jaarlijkse gebitscheck wel genormaliseerd? En moeten we in Nederland ook een algemene gezondheidscheck overwegen of wegen de bezwaren zwaarder dan de voordelen?
Ondanks dat we nu een duidelijk overzicht hebben van de inhoudelijke voors en tegens van de gezondheidscheck, is mijn initiële vraag eigenlijk nog niet helemaal beantwoord. Dezelfde voor- en nadelen kunnen namelijk ook gebruikt worden voor de tandartscontrole. Er lijkt dus meer te spelen in het zorgstelsel. Later deze week duik ik verder in het stelsel en bespreek ik o.a. de invloed van de financiering, het solidariteitsprincipe, en de individuele keuze van mensen. Stay tuned!
Wil je meer doen met preventie in de zorg, maar weet je niet zo goed waar je moet beginnen? De hele zomer staat bij Zorgstelsel Unpacked in het teken van preventie. Wil je niks missen? Meld je dan hier aan.
